Deprem Askısı Yönetmeliği
YANGIN SÖNDÜRME SİSTEMLERİ BİLEŞENLERİNDEN SPRİNKLER TESİSATLARININ DEPREME KARŞI KORUNMASI
Yeni yayınlanan CEN/TS 17551 standardı ile yangın sprinkler tesisatlarının depreme karşı korunması zorunlu hale geliyor.
Aktif fay hatları ve birinci derece deprem bölgelerinin ciddi oranda bulunduğu ülkemizde, 2018 senesi içerisinde son hali verilerek yayınlanan “Bina Deprem Yönetmeliği” ülkemiz ile yapısal elemanların depreme karşı korunmasına ilişkin dünya standartlarında ve detaylı bir yönetmeliğe sahip olmuştur. Ülkemiz ve Dünya çapında meydana gelen depremler sonucunda ortaya çıkan durumlarda tespit edildiği üzere; yapısal hasarların olmadığı durumlarda bile bina ve tesislerde bulunan yapı elemanlarında (Yangın söndürme sistemleri, havalandırma sistemler, vb.) ciddi hasarla meydana gelebilmektedir. Depremin tetiklemesi neticesinde ortaya çıkan bu hasarlar çok ciddi miktarda can ve mal kaybına yol açmaktadır.
Örneğin 1995 senesinde Japonya’nın Kobe Şehri’nde gerçekleşen deprem sonrasında Kobe İtfaiye Departmanı tarafından yayınlanan rapora göre; yapısal hasar taşımayan binaların %41’inde yangın sprinkler sistemleri zarar görmüş ve kullanılamaz hale gelmiştir.
Meydana gelebilecek olan bir deprem anında mevcut yangın söndürme sistemlerinin doğru bir şekilde (mevcut yönetmeliklere uygun şekilde.) sismik askılama sistemi (Rijit sismik askılama) ile korunmaması durumda sistemin zarar görmesi ve kullanılamayacak duruma gelmesi kaçınılmaz olacaktır. Bu durum can ve mal kaybının artmasına sebep olacaktır.
Son yıllarda yapılan çalışmalar ile Ülkemizde de yapısal olmayan elemanların (Yangın sprinkler sistemleri, Havalandırma sistemleri, vb.) depreme karşı korunmasının (sismik askılama, deprem askısı) önemi ve önceliği artırılmaya çalışılmaktadır. Özellikle şehir hastaneleri, okullar, stratejik öneme sahip endüstriyel tesisler, vb. gibi belirli kamu ve özel yatırım projeleri nezdinde şartname ve uygulamalar yapılmaktadır.
Avrupa Standartlar Komitesi (European Committee for Standardization) kısa adıyla CEN’nin başlattığı çalışma 2021 senesi Ocak ayında tamamlanarak 2021 yılı Mart ayı içerisinde CEN/TS 17551 “Yangın Sprinkler Sistemleri için Depreme Karşı Koruma Standartları” başlığı altında yayınlanmıştır.
Ülkemizin de aralarında bulunduğu üye ülkelerin CEN Uluslararası Anlaşması hükümleri çerçevesinde ilan etmekle yükümlü olduğu CEN/TS 17551 standardı kapsamında yangın sprinkler sistemleri ve sabit yangın müdahale tesisatının depreme karşı korunması hususunda uygulanacak gereklilikler belirtilmektedir.
CEN/TS 17551 ile neler değişecek ?
Öncelikle belirtmek gerekir ki yangın sprinkler sistemleri için ülkemizde bu tür yazılı bir standart bugüne değin, ne yazık ki, yürürlükte bulunmamaktadır. CEN/TS 17551 standardı ile birlikte yangın sprinkler tesisatlarının;
• Deprem sırasında ortaya çıkabilecek deprem yüklerine ve diferansiyel hareketlere karşı sismik askılar ile sınırlanması; ve
• Yine bu yük ve hareketlere izin verebilecek şekilde tüm sistemin esnekliğini artırılması; ve
• Sprinkler sisteminde kullanılan borular ile duvar, zemin ve diğer yapısal elemanlar ile gerekli açıklık mesafelerinin sağlanması; ve
• Devrilme, kayma ya da kopma gibi durumların engellenmesi amacıyla deprem yüklerine dayanıklı tespit elemanlarının kullanılması; ve
• Potansiyel kaçak ve akıntıların önlenmesi amacıyla uygun boru birleştirme metodlarının kullanılması; ve
• Gerekli deprem yüklerinin ve sismik askıların CEN/TS 17551 uygun olarak hesaplanması ve yangın sprinkler tesisatı projelerinin ilgili standartlar çerçevesinde projelendirilmesi zorunlu hale gelmektedir.
Yukarıda belirtilen konular ve hesaplamalar ile ilgili detaylar CEN/TS 17551 kapsamında yer alan farklı bölümler dahilinde detaylı olarak açıklanmaktadır.
Standart genelinde öne çıkan noktalardan en önemlisi deprem sonrası kritik öneme sahip olan yangın sprinkler tesisatının standart çerçevesinde belirtilen uygun yöntemler kullanılarak sismik yüklere karşı korunmasıdır.
Daha önce ülkemizde gerçekleşen ve yapısal olmayan tesisast elemanlarının depreme karşı korunması açısından genellikle IBC (International Building Code), NFPA 13 yada FM (Factory Mutual Loss Prevention Datasheet 2.8) gibi Amerikan menşeili zorlayıcı olmayan standartlar göz önünde bulundurularak sismik askılama uygulamaları gerçekleştirilmektedir. Ancak bu standartlar ülkemizde tercihli olarak seçilmekte olup daha önce belirtildiği gibi her hangi bir zorlayıcılık taşımamaktadır.
Ülkemiz, CEN ve CENELEC’e de 2012 yılında tam üye olduğu bu kuruluşlar nezdinde yürütülen standardizasyon çalışmaları TSE tarafından kurulan Ayna Komiteler (MTC – Mirror Tehnical Committees) ile takip edilmekte olup yayınlanan standartlar Türk Standardı olarak kabul edilebilmektedir.
Yeni yayınlanan, ülkemizin de taraf olduğu CEN/TS 17551 standardı ile birlikte yangın sprinkler tesisatlarının, gerekli mühendislik ve deprem yükü hesapları yapılması, standartlara uygun sismik askılama projelerinin hazırlanması ve uygulanması zorunlu hale gelmektedir.
